Jakie dokumenty są potrzebne do sprawy o alimenty?

W jednym z poprzednich wpisów wskazywałam, jakie dokumenty należy przygotować, aby zainicjować sprawę o rozwód [klik]. Po tym wpisie dostałam wiele wiadomości z prośbą o przygotowanie podobnego wpisu, ale w sprawie alimentacyjnej.

W dzisiejszym wpisie skupimy się na alimentach na rzecz dzieci, małżonków zostawimy na raz następny. 

Obowiązek alimentacyjny

Każdy wie, że to na rodzicach ciąży obowiązek utrzymania dzieci, które sprowadzili na ten świat. Nie ma znaczenia, czy dziecko pochodzi z małżeństwa, czy ze związku pozamałżeńskiego. Co do zasady, rodzice powinni partycypować w kosztach utrzymania małoletniego w częściach równych, do czasu, aż nie będzie ono w stanie utrzymać się samodzielnie – chyba, że posiada on dochody wystarczające na jego utrzymanie i wychowanie.

Niezbędne dokumenty  

Niezależnie od tego, czy wnosisz o ustalenie, obniżenie, czy podwyższenie alimentów, aby sprawie w ogóle został nadany bieg potrzebne będą następujące dokumenty:

  • odpis skrócony aktu urodzenia dziecka – w przypadku dziecka pochodzącego ze związku małżeńskiego
  • odpis zupełny aktu urodzenia dziecka – w przypadku dziecka pochodzącego ze związku pozamałżeńskiego.

W przypadku, gdy nie jest to sprawa o ustalenie obowiązku alimentacyjnego, a o podwyższenie lub obniżenie wcześniej zasądzonej kwoty – orzeczenie sądowe, na mocy którego alimenty są wypłacane (np. wyrok rozwodowy, ugoda sądowa).

Rodzice mogą również uregulować kwestie utrzymania dziecka w ugodzie pozasądowej, w takim przypadku koniecznie należy przedłożyć również taki dokument.

 Pozostałe dokumenty

W sprawie alimentacyjnej niezwykle istotne jest udokumentowanie kosztów ponoszonych w związku z utrzymaniem dziecka. Chodzi tutaj o paragony, faktury lub potwierdzenia płatności potwierdzające wydatki na dziecko. Nie należy jednak popadać w paranoję i zachowywać każdego jednego paragonu za parówki, jabłka, czy lody. Jeśli chodzi o koszty jedzenia, ubrań, czy standardowych leków na przeziębienie sąd kieruje się tutaj wiedzą powszechną, w granicach rozsądku.

Ważne, aby mieć potwierdzenie największych wydatków, tj. opłaty za placówki oświatowe – wymagana jest zgoda obojga rodziców na zapisanie dziecka do szkoły lub przedszkola, dlatego należy przyjąć, że oboje zdawali sobie sprawę ze związanych z tym kosztów, opłaty za zajęcia dodatkowe, czy ponadstandardowe koszty opieki medycznej.

Do niezbędnych kosztów utrzymania dziecka wlicza się także część opłaty za media, różna jest jednak praktyka odnośnie czynszu – część sądów przyjmuje, że rodzic nawet gdyby nie miał dziecka musiałaby wynajmować mieszkanie. W mojej opinii nie jest to słuszna praktyka – gdyby nie dziecko taka osoba mogłaby wynajmować mniejszy i tańszy lokal.

Kolejną istotną kwestią są dokumenty potwierdzające wysokość uzyskiwanych dochodów – sądy domagają się zaświadczenia od obojga rodziców, niezależnie od tego kto występuje z powództwem.

W przypadku, kiedy alimentów domaga się pełnoletnie dziecko, należy przedstawić dokumenty, które potwierdzają, iż nie jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie, np. zaświadczenie o dalszym podejmowaniu nauki. W toku sprawy sąd będzie dokładnie badał wszystkie okoliczności, ale to w gestii osoby składającej pozew lub broniącej się przed takim powództwem jest dostarczenie sądowi jak najwięcej materiału dowodowego. Warto zatem dobrze się do takiej sprawy przygotować, w czym niewątpliwie może wam pomóc profesjonalny pełnomocnik.

Rozwód z winą czy bez?

Co do zasady orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia małżeńskiego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy małżonkowie zgodnie wnoszą o zaniechanie orzekania o winie. I tu pojawia się pytanie, które należy sobie zadać przed złożeniem pozwu rozwodowego –  z winą czy bez?

Zalety rozwodu bez orzekania o winie…

Bez wątpienia największą zaletą będzie szybkość i sprawność postępowania. Jeżeli oboje małżonkowie zgodnie wnoszą o rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie to znacznie ułatwia cały proces. Sąd nie musi wtedy prowadzić długotrwałego postępowania dowodowego, przesłuchiwać świadków, a małżonkowie mogą się rozstać w zgodzie (na tyle, na ile jest to możliwe) i bez konieczności „prania rodzinnych brudów” przed Sądem. Jeśli małżonkowie nie mają małoletnich dzieci, to sprawa rozwodowa może się zakończyć już po 15 minutach na pierwszej rozprawie!

Należy jednak pamiętać, że zgłoszenie przez małżonków zgodnego żądania zaniechania orzekania o winie nie zwalnia Sądu z obowiązku ustalenia, czy zachodzą przesłanki do orzeczenia rozwodu, tj. czy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jednakże Sąd jest związany żądaniem małżonków – jeśli oboje wnoszą o zaniechanie orzekania o winie, to Sąd nie może w wyroku rozwodowym orzec o winie któregoś z małżonków.

Ponadto, rozwód bez orzekania o winie umożliwia małżonkowi rozwiedzionemu dochodzenie alimentów od byłego małżonka, ale tylko w przypadku, gdy znajduje się on w niedostatku, tj. szczególnie trudnej sytuacji materialnej. Obowiązek alimentacyjny wygasa w razie zawarcia nowego związku małżeńskiego przez byłego małżonka pobierającego alimenty lub z upływem 5 lat od daty orzeczenia rozwodu.

A może jednak wina?

Sprawa rozwodowa z orzeczeniem o winie będzie trwała znacznie dłużej niż rozwód „na zgodny wniosek stron”, ale także w tym przypadku można znaleźć zalety.

Największą korzyścią takiego rozwodu będzie możliwość dochodzenia alimentów nie tylko w razie znajdowania się w niedostatku, ale także w sytuacji istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej. Oczywiście taką możliwość będzie miał wyłącznie małżonek, który nie ponosi winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego (tzw. małżonek niewinny). Małżonek, któremu zostanie przypisana wina, nie będzie mógł żądać alimentów od drugiego małżonka, nawet jeśli popadnie w niedostatek.

Obowiązek alimentacyjny w takiej sytuacji jest nieograniczony w czasie, co oznacza, że trwa dopóki nie zostanie uchylony przez Sąd. Przy czym nie jest wcale łatwo go uchylić lub zmienić, gdyż trzeba wykazać przed Sądem w odrębnym procesie istotną zmianę okoliczności po wydaniu wyroku rozwodowego. Jednakże, podobnie jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, wygaśnie on, gdy małżonek pobierający alimenty zawrze nowy związek małżeński.

Do zawinionych przyczyn rozkładu pożycia zalicza się m.in. pijaństwo, zdradę małżeńską, opuszczenie współmałżonka, poniżanie jego godności, zaniedbywanie rodziny, itp., co oczywiście należy odpowiednio udowodnić w toku postępowania dowodowego.

Co będzie lepszym rozwiązaniem?

Nie ma na to pytanie jednej uniwersalnej odpowiedzi. Dla małżonka, któremu zależy na szybkim zakończeniu sprawy, bez wyciągania „brudów” lepszą opcją może być rozwód bez orzekania o winie. Natomiast z drugiej strony orzeczenie winy umożliwia zasądzenie alimentów na rzecz małżonka niewinnego bez ograniczeń w czasie, jeśli wystąpi istotne pogorszenie się jego sytuacji majątkowej, co może znacząco wspomóc go finansowo. Oba rozwiązania mają wady i zalety – powyżej zostały wymienione tylko niektóre z nich. Wybór powinien każdorazowo należeć do małżonka chcącego się rozwieść i zależeć od jego indywidualnej sytuacji i preferencji.

„Nie dam ci rozwodu!” – powód do obaw czy pusty frazes?

Jak już wiemy, każdy z małżonków może żądać rozwodu, jeśli nastąpił między nimi trwały i zupełny rozkład pożycia. Rozwód nie jest przy tym dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Kwestia pozytywnych i negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu została już omówiona w poprzednim wpisie [klik]. Co jednak w przypadku, gdy z żądaniem rozwodu wystąpi tylko jeden małżonek, a drugi nie wyrazi zgody?

Brak zgody = brak rozwodu?

Nikogo do pozostawania w związku małżeńskim – jeśli tego nie chce – zmusić nie można (a przynajmniej nie powinno się). Zatem brak zgody małżonka nie oznacza oddalenia powództwa „z automatu”, ale może znacznie skomplikować sprawę. Małżonek, który nie zgadza się na rozwód może wnieść o oddalenie powództwa z uwagi na brak przesłanek pozytywnych lub zaistnienie przesłanek negatywnych. Musi to jednak odpowiednio uargumentować i poprzeć dowodami.

Zwrócić należy uwagę, że w takim przypadku małżonek występujący z pozwem nie może żądać orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie, bowiem Sąd może odstąpić od orzekania w tym zakresie jedynie w sytuacji, gdy oboje małżonkowie o to zgodnie wnoszą. W związku z tym konieczne będzie przeprowadzenie szczegółowego postępowania dowodowego, co dodatkowo przedłuży proces. Nie zmienia to jednak faktu, że w sytuacji, gdy Sąd stwierdzi, że zostały spełnione przesłanki pozytywne do orzeczenia rozwodu i nie zaistniały przesłanki negatywne – zgoda drugiego małżonka do orzeczenia rozwodu nie będzie konieczna.

Kiedy zgoda drugiego małżonka jest potrzebna?

Zgoda drugiego małżonka (tzw. niewinnego) jest potrzebna tylko jeśli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego. W takim przypadku zgoda musi być przez małżonka niewinnego oświadczona Sądowi ustnie do protokołu lub pisemnie i musi istnieć w chwili wydawania wyroku. Przy czym trzeba mieć też na uwadze, że zgoda wyrażona wcześniej, a następnie cofnięta, jest traktowana tak, jakby nie została wyrażona.

Jednak gdyby brak tej zgody w okolicznościach konkretnej sprawy był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, to nawet mimo braku tej zgody rozwód może zostać orzeczony. W praktyce oznacza to, że małżonek dopuszczając się przykładowo zdrady nie może żądać rozwodu bez zgody drugiego małżonka, gdy drugi małżonek jest niewinny. Jednakże, jeśli małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód wyłącznie w zamiarze szykany albo dla zemsty lub z nienawiści do małżonka winnego to stanowi to podstawę do ustalenia, że brak zgody jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a co za tym idzie – mimo braku tej zgody rozwód może zostać orzeczony.

Ocena tej odmowy musi być przeprowadzona przede wszystkim nie pod kątem subiektywnego odczucia małżonka niewinnego, lecz pod kątem wyjaśnienia, czy zachodzą obiektywne przesłanki uzasadniające tę odmowę w świetle zasad współżycia społecznego.

Odpowiedź na pytanie z tytułu będzie zatem typowo po prawniczemu – to zależy :)

Jakie dokumenty są potrzebne do sprawy rozwodowej?

Decyzja o tym, że związek małżeński należy zakończyć już podjęta. Kolejnym krokiem jest napisanie i złożenie pozwu. Jak się zapewne domyślacie, poza sformułowaniem treści pisma wszczynającego postępowanie, konieczne będzie skompletowanie niezbędnych dokumentów. Od razu uprzedzam – postaram się skupić na dokumentach w takim najprostszym tego słowa znaczeniu, a nie na dowodach, które pozwalają nam wykazać pewne okoliczności, jak np. zdradę. O tym napiszę przy okazji odrębnego wpisu.

Obowiązkowo!

O tym jakie dokumenty będą potrzebne decydują w dużej mierze okoliczności sprawy, a także formułowane przez nas roszczenia. Jest jednak taki zestaw dokumentów, bez których w ogóle nie będziemy mogli ruszyć – chodzi o akty stanu cywilnego.

  • odpis aktu małżeństwa

Skoro zamierzamy rozwiązać związek małżeński w pierwszej kolejności musimy wykazać, że taki związek został rzeczywiście zawarty i zarejestrowany w Urzędzie Stanu Cywilnego, a dokumentem, który to potwierdza jest właśnie odpis aktu małżeństwa.

  • odpis aktu urodzenia

Jeśli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci, bez względu na to, czy doszli do porozumienia w kwestiach ich wychowania, opieki i utrzymania, koniecznym jest przedstawienie ich aktów urodzenia. Jest to jedyny dokument, który potwierdza, iż rodzicami dziecka są rozstający się małżonkowie.

  • skrócony czy zupełny?

Zarówno w przypadku aktu małżeństwa, jak i aktu urodzenia wystarczająca jest ich skrócona wersja. Odpis skrócony aktu można obecnie uzyskać w zasadzie w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego – większość danych została już wprowadzona do systemu teleinformatycznego, co pozwala  na dostęp do nich w zasadzie z każdego miejsca w kraju i na świecie. Jest to znaczne ułatwienie, kiedyś uzyskanie odpisu możliwe było wyłącznie w urzędzie, który dokonywał rejestracji.

Wniosek o doręczenie odpisów można złożyć za pośrednictwem Internetu, w Urzędzie lub listownie. Podaje się, że czas oczekiwania na odpis wynosi ok 7 dni, koszt jego sporządzenia wynosi 22 zł (skrócony) lub 33 zł (zupełny). Z doświadczenia mogę powiedzieć, iż najszybciej uzyskamy odpis przychodząc bezpośrednio do Urzędu (a przynajmniej tak było przed pandemią), wówczas jest bowiem szansa, że dostaniemy je od ręki.

Jakie jeszcze dokumenty mogą być potrzebne?

W zależności od okoliczności sprawy może pojawić się potrzeba przedstawienia jeszcze innych, dodatkowych dokumentów.

I tak, w przypadku, gdy w sprawie pojawia się roszczenie o alimenty, czy to na dzieci, czy na współmałżonka, konieczne będzie przedłożenie:

  • dokumenty potwierdzające ponoszone koszty utrzymania np. rachunki, paragony, faktury, 
  • dokumentów wskazujących na sytuację zarobkową stron np. zaświadczenia o zarobkach, deklaracji podatkowych, zaświadczenie z urzędu pracy, zaświadczenia z ZUS.

Jeśli w pozwie będziemy domagać się dokonania podziału majątku wspólnego, należy dołączyć dokumenty, które potwierdzają co wchodzi w jego skład. Może to być np. odpis księgi wieczystej, dowód rejestracyjny samochodu, dowód zakupu jakiejś ruchomości.

Czy jeśli nie załączę dokumentów sąd od razu zakończy sprawę?

Spokojnie, jeśli przypadkowo zapomnisz o dołączeniu któregoś z dokumentów, bez którego sprawa nie będzie mogła ruszyć sąd wezwie Cię do uzupełnienia braku i dokładnie wskaże, którego dokumentu i w ilu egzemplarzach brakuje.

W przypadku pozostałych dokumentów, ich brak nie spowoduje, że sprawa nie będzie się toczyć. Ale należy pamiętać – to w twoim interesie jest wykazanie pewnych okoliczności. Brak przedstawienia niektórych dokumentów może prowadzić przykładowo do tego, że sąd uzna, że twoje wydatki są niższe niż te rzeczywiście ponoszone, co może przedłożyć się na wysokość zasądzonych alimentów.

Co musi znaleźć się w wyroku rozwodowym?

W jednym z wcześniejszych wpisów wskazywałam, jakie muszą zostać spełnione przesłanki, aby w ogóle można było mówić o rozwodzie [klik]. Przyjmujemy, że do rozwodu droga wolna – wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że nie ma przeszkód do zakończenia małżeństwa. O czym należy pamiętać formułując pozew rozwody? Jakie elementy muszą, a jakie mogą znaleźć się w wyroku rozwodowym? O tym (ogólnie) w dzisiejszym wpisie.

CO SĄD MUSI…

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprost wskazują, jakie kwestie muszą zostać objęte wyrokiem rozwodowym – są to rozstrzygnięcia obowiązkowe, których pominąć nie można (nawet jeśli małżonkowie by tego chcieli). Sytuacja wygląda oczywiście odrobinę inaczej w przypadku gdy małżeństwo doczekało się potomstwa.

W pierwszym punkcie wyroku rozwodowego (czy są dzieci, czy ich brak) – co jest oczywistą oczywistością – sąd rozwiązuje małżeństwo przez rozwód, ale (!) w tym punkcie pojawia się jeszcze jedna kwestia, kwestia winy rozkładu pożycia. Jeśli między stronami brak porozumienia rolą sądu jest ustalenie, który z małżonków swoim zachowaniem doprowadził do rozpadu związku.

W przypadku, gdy małżonkowie mają dzieci, które nie ukończyły jeszcze 18 roku życia wyrok rozwodowy musi zawierać wszystkie istotne kwestie ich dotyczące, tj. władzę rodzicielską, miejsce zamieszkania dzieci po rozwodzie, a także to w jakiej wysokości każdy z rodziców ma obowiązek partycypować w kosztach utrzymania i wychowania dzieci. Są to elementy, które – nawet przy pełnym porozumieniu – znaleźć się w wyroku po prostu muszą. Jeśli między rodzicami jest kosa obligatoryjnym elementem będzie również uregulowanie kontaktów z dzieckiem. W przypadku porozumienia, na zgodny wniosek stron można to pominąć.

Kolejnym elementem, który musi się znaleźć w orzeczeniu kończącym sprawę jest kwestia wspólnego mieszkania stron, jeśli mimo rozpadu związku Ci w dalszym ciągu mieszkają razem (co nie należy do sytuacji rzadkich). Sąd rozstrzyga wówczas, w jaki sposób byli już małżonkowie będą korzystać z mieszkania po rozwodzie.

CO SĄD MOŻE…

Wiemy już, co musi znaleźć się w wyroku rozwodowym. Są jednak również kwestie, których rozstrzygnięcia mogą dodatkowo domagać się małżonkowie, tj.:

  • nakazanie eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego miejsca zamieszkania – w przypadku rażąco nagannej postawy uniemożliwiającej dalsze, wspólne zamieszkiwanie,
  • podziału wspólnego mieszkania lub przyznania tego mieszkania jednemu z nich – wymagana zgoda obojga małżonków,
  • podziału majątku wspólnego, jeśli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu – w praktyce bardzooo rzadko spotykane, a małżonkowie musieliby mieć dogadany każdy najmniejszy szczegół,
  • alimenty na rzecz małżonka, jeśli spełnione są ku temu przesłanki.

Dodatkowo, sąd orzekający może – z urzędu lub na wniosek – zamieścić w wyroku zarządzenia opiekuńcze, takie jak zobligowanie stron do poddania się terapii, poddanie rodzinie nadzorowi kuratorskiemu, czy wskazania czynności, które nie mogą być przez rodziców wykonywane bez zgody sądu. W kolejnych wpisach postaram się bardziej szczegółowo odnieść do wskazanych powyżej elementów

Kiedy sąd orzeka rozwód?

Tak, tak, to wcale nie jest takie oczywiste – sąd nie zawsze musi orzec rozwód kiedy tylko złożymy pozew rozwodowy. Może zdarzyć się sytuacja, gdy mimo złożenia pozwu rozwodu nie będzie. Sąd zbada bowiem, czy zachodzą pozytywne i negatywne przesłanki uzasadniające zakończenie związku małżeńskiego. O co chodzi i na co więc należy uważać – zapraszam do lektury?

Mimo że najczęściej klienci przychodzący na pierwszą konsultację w sprawach rozwodowych skupiają się na kwestiach winy za rozkład pożycia, wysokości ewentualnych alimentów czy władzy rodzicielskiej i sposobu ustalenia kontaktów z małoletnim dzieckiem, to zawsze ustalamy, czy nie istnieje pewnego rodzaju ryzyko, że rozwód może nie zostać w ogóle udzielony. Choć w praktyce sytuacje te należą do wyjątkowych, to poniżej opisane okoliczności sąd rozwodowy bada za każdym razem, nawet w przypadku, gdy małżonkowie już wcześniej zgodnie ustalili istotne z ich punktu widzenia kwestie i zasadniczo chcą, aby sąd w pewien sposób wyłącznie zatwierdził ich ustalenia – w końcu bez sądu w Polsce rozwieść się nie można.

Zacznijmy od „pozytywów”

Zaczynając od okoliczności, które muszą zaistnieć, aby sąd orzekł rozwód należy skupić się na dwóch kwestiach – tego, czy rozpad pożycia jest trwały oraz tego, czy doszło do rozpadu na wszystkich istotnych z punktu widzenia funkcjonowania małżeństwa płaszczyznach, tj. czy jest zupełny.

Jeżeli chodzi o trwałość rozpadu pożycia, to zasadniczo sąd bada, czy małżeństwa nie da się już uratować. Trwałość rozpadu pożycia jest zresztą tym, co odróżnia rozwód od np. separacji, w przypadku której – mimo zupełnego rozpadu pożycia – nie można jeszcze mówić o jego trwałości. Kiedyś zresztą sądy na tyle mocno realizowały ten postulat, że zasadniczo pierwsza rozprawa rozwodowa miała charakter wyłącznie pojednawczy, koncentrujący się na ratowaniu małżeństwa. Nawet w najprostszej sprawie rozwodowej, w której strony w stu procentach się zgadzały praktycznie niemożliwym było uzyskanie rozwodu już na pierwszej rozprawie. Obecnie jest to jak najbardziej możliwe.

Zupełność rozkładu pożycia bada się na trzech płaszczyznach – fizycznej, emocjonalnej i gospodarczej. Płaszczyzna fizyczna to po prostu określenie tego, czy strony już ze sobą nie współżyją. Sprowadza się najczęściej do zapytania przez sąd, czy pożycie fizyczne ustało i ewentualnie kiedy (z uwagi na konieczność ustalenia trwałości rozpadu pożycia). Jeżeli chodzi o sferę emocjonalną, to chodzi tutaj o uczucia jakie względem siebie żywią małżonkowie. W praktyce bardzo często sąd pyta czy strony ze sobą rozmawiają, jakie panują między nimi relacje i po prostu czy jeszcze się kochają. Ostatnią kwestią jest rozpad na płaszczyźnie gospodarczej – mówiąc w skrócie – czy małżonkowie mają wspólny budżet, razem robią zakupy, sprzątają, piorą. Fakt, że małżonkowie mieszkają dalej ze sobą w jednym domu, nie musi oznaczać, że przesłanka ta została spełniona – jeśli zajmują wspólnie dom np. ze względów ekonomicznych, ale nie chcą razem prowadzić gospodarstwa domowego i funkcjonują jak nie do końca zaprzyjaźnieni współlokatorzy, to w praktyce przesłanka ta zostaje uznana za spełnioną.

Były „pozytywy” to teraz „negatywy”

Oprócz jednak wymienionych „pozytywnych” okoliczności, są również takie, które nie mogą zaistnieć. W przypadku ich wystąpienia sąd nie orzeknie bowiem rozwodu.

Według prawa rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Pod tym pojęciem w praktyce kryją się sytuacje, gdy miałoby dojść do radykalnego osłabienia więzi jednego z małżonków z małoletnim dzieckiem oraz np. gdy miałoby dojść do problemów z zaspokajaniem podstawowych potrzeb dziecka. Jak wynika z mojego doświadczenia, oddalenie pozwu rozwodowego na tych podstawach jest wyjątkowo rzadkie – sąd po prostu tak dostosowuje kontakty z dzieckiem i wykonywanie władzy rodzicielskiej oraz wysokość alimentów, aby do takiej sytuacji nie doszło.

Inną kwestią, która spowodować może oddalenie powództwa, jest sytuacja, w której orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. To generalne pojęcie ma do pewnego stopnia uelastycznić prawo tak, aby w sytuacjach rażąco niesprawiedliwych i jednoznacznie negatywnie odbieranych przez pryzmat powszechnie przyjętych norm społecznych sądy miały prawo orzec np. o oddaleniu pozwu rozwodowego. Do takich sytuacji w orzecznictwie sądowym zalicza się np. sytuację, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga stałej opieki materialnej i moralnej współmałżonka, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę.

Ostatnią przesłanką mogącą spowodować oddalenie pozwu o rozwód jest sytuacja, gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Jak zatem widać, z rozwodami, jak to z prawem – nic nie jest zero-jedynkowe i proste. Nawet w przypadku porozumienia między małżonkami co do kształtu rozwodu sąd musi dokonać pewnych ustaleń, aby tego rozwodu udzielić.

Alimenty – od czego zależy ich wysokość?

Alimenty stanowią formę wsparcia w zakresie dostarczenia środków utrzymania oraz środków wychowania. Zakres obowiązku alimentacyjnego może być jednak różny, a na wysokość alimentów wpływa wiele czynników. W dzisiejszym wpisie wyjaśniam, jakie z punktu widzenia orzekania sądu są najważniejsze kryteria wpływające na wysokość alimentów. Zapraszam do lektury!

Istnieje cały zakres osób mogących potencjalnie być zobowiązanymi do wykonywania obowiązku alimentacyjnego. W dzisiejszym wpisie skupimy się jednak nie na odpowiedzi na pytanie „kto” jest zobowiązany do alimentów, ale „ile” owych alimentów może być zobowiązany świadczyć. To ta druga kwestia jest bowiem najczęściej przedmiotem sporu w sądach i to z reguły pierwsze pytanie jakie słyszę: „Pani Mecenas, ale tak teoretycznie ile mogę dostać/ile będę musiał płacić?”.  

Generalną zasadą jest to, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Oznacza to, że sąd bada zarówno sytuację osoby uprawnionej do uzyskania świadczenia alimentacyjnego, jak i sytuację osoby zobowiązanej do zapłaty.

Z punktu widzenia osoby uprawnionej sąd bada przede wszystkim kwestię tego, czy ewentualne potrzeby są usprawiedliwione. Zasadniczo sąd zwraca uwagę na fakt, czy strona ma możliwość (nawet potencjalnie) pokrycia tych potrzeb samodzielnie, i jakiego charakteru są to potrzeby. Dobrym przykładem z praktyki naszej kancelarii są potrzeby starszej, niepełnosprawnej osoby (matki zobowiązanego do zapłaty alimentów), która z uwagi na stopień swojej niepełnosprawności miała znaczne usprawiedliwione potrzeby (związane z kosztami leczenia), a z drugiej strony niepełnosprawność ta powodowała, że klientka nie miała jakiejkolwiek możliwości pokrycia tych potrzeb samodzielnie. Otrzymywane przez nią świadczenia z pomocy społecznej były na tyle niskie, że nawet w podstawowym zakresie nie pozwoliły klientce się utrzymać.

Zupełnie inna sytuacja zachodzi, gdy osoba ma możliwość podjęcia pracy i stosowne ku temu kwalifikacje, ale z jakichś przyczyn tej pracy nie świadczy. Oczywiście każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie, tym niemniej w takim przypadku roszczenie alimentacyjne najprawdopodobniej zostanie oddalone. Również dochodzenie alimentów na potrzeby, którym nie można przypisać miana „usprawiedliwionych” najpewniej skończy się przegraną. Do takich należy zaliczyć wydatki na przyjemności np. na członkostwo w klubie fitness, kosmetyczka, czy najnowszy model iPhona. Zupełnie inną kwestią jest z kolei rehabilitacja związana z chorobą.

W zakresie możliwości osoby zobowiązanej do zapłaty alimentów sąd bierze pod uwagę jej możliwości zarobkowe i majątkowe. Nie jest zatem tak (jak powszechnie się sądzi), że wysokość wynagrodzenia jest jedynym czynnikiem wpływającym na ocenę możliwości spełniania obowiązku alimentacyjnego. Osoba o skromnym wynagrodzeniu ale posiadająca zarazem znacznej wartości majątek, który może spieniężyć, w ocenie sądu zostanie uznana za zdolną do ponoszenia alimentów w wyższej wysokości.

Zwrócić też należy uwagę, że w przypadku alimentów na dzieci prawo dopuszcza wykonywanie obowiązku alimentacyjnego względem takiego dziecka poprzez dokonanie osobistych starań o utrzymanie lub o wychowanie małoletniego. Najczęściej w praktyce sprowadza się to do tego, że jeden z rodziców zajmuje się na co dzień dzieckiem (np. po rozwodzie) i ponosi dużą część osobistego wkładu z tym związanego, podczas gdy drugi rodzic widuje dziecko o ustalonych porach. Skutkiem tego najczęściej jest konieczność ponoszenia nieco wyższych kosztów finansowych przez drugiego rodzica (skoro pierwszy rodzic ponosi większe osobiste starania celem wychowania dziecka).

Należy też pamiętać o tym, że w przypadku, gdy osoba już zobowiązania do alimentów w terminie trzech lat przed sądowym ich dochodzeniem bez ważnego powodu zrzeknie się prawa majątkowego lub w inny sposób  dopuści do jego utraty albo jeżeli zrzeknie się zatrudnienia lub zmieni je na mniej zyskowne, to sąd nie uwzględni wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. Pisząc bardziej obrazowo – próba zmniejszenia wynagrodzenia lub np. dokonania darowizny domu na inną osobę celem pogorszenia swojego stanu majątkowego na potrzeby postępowania w sprawie o alimenty nie będzie przez sąd uwzględniana przy określaniu zakresu świadczenia alimentacyjnego.

Finalnie zwrócić uwagę należy także na to, że przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych nie bierze się pod uwagę niektórych świadczeń, takich jak: świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, 500 plus, świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie o świadczeniach rodzinnych, czy rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Jak zatem widać, na zakres alimentów wpływ ma cały szereg czynników, którym sąd orzekający w konkretnej sprawie może przypisać większą lub mniejszą istotność, w zależności od okoliczności sprawy. Sprawy alimentów są zatem traktowane indywidualnie w każdym przypadku i trudno je wzajemnie ze sobą porównywać.