Właściwa kwalifikacja prawna czynu zabronionego jest szczególnie istotna w sytuacji, kiedy ustawa karna przewiduje różne sankcje za jego popełnienie w ramach poszczególnych „paragrafów”. Zależność tę chciałabym wyjaśnić na przykładzie przestępstwa bezpodstawnego zwrotu podatku, który w wielu aspektach może wydawać się zbliżony do przestępstwa oszustwa.
Na wstępie wyjaśnię zatem, że kodeks karny skarbowy przewiduje karę grzywny albo/oraz karę pozbawienia wolności za czyn polegający na podaniu danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy, które to działanie wprowadziło w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych.
W zależności od skali przestępstwa, różnie przedstawia się dolegliwość karna za jego popełnienie. Będzie ona słabsza w przypadku nienależnego zwrotu podatku o małej wartości (czyli takiej, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekraczała dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia) oraz w sytuacji, kiedy nie przekracza ona ustawowego progu (czyli kiedy nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia). W obydwu przypadkach sąd może nałożyć wyłącznie grzywnę, w zróżnicowanej wysokości, nie może natomiast skazać na karę pozbawienia wolności.
Inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku czynu zabronionego oszustwa. Za dopuszczenie się tego przestępstwa kodeks przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do aż 8 lat.
Sądy wiele miejsca w swoich orzeczeniach poświęciły wyjaśnieniu różnic pomiędzy wyłudzeniem podatku, a oszustwem. Dla przykładu wskażę na wyrok Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 2014 r. (V KK 124/14 706), w którym (odnosząc się do procederu wystawiania przez przedsiębiorców fikcyjnych faktur) skład orzekający przyjął, że „pusta” faktura nie jest „nośnikiem” podatku od towarów i usług uprawniającym do odliczenia tego podatku, a więc tego rodzaju faktura nie może mieć znaczenia podatkowego, a zatem także nie może być traktowana jako faktura w kontekście znamion przestępstwa karnoskarbowego. Również w wyroku z 1 marca 2004 r. (V KK 248/03) Sąd Najwyższy uznał, że działanie polegające na pozorowaniu obowiązku podatkowego w drodze kreowania fikcyjnych dokumentów stanowi przestępstwo określone w przepisach Kodeksu karnego, nie jest to natomiast przestępstwo skarbowe.
Na bazie powyższych spostrzeżeń można wywieść ogólną tezę, że o kwalifikacji danego przestępstwa jako karnoskarbowego decydować będzie realność uszczerbku dla organu podatkowego.
Ponadto, co podkreśla się w piśmiennictwie, w przypadku karnoskarbowego przestępstwa bezpodstawnego zwrotu podatku brak jest charakterystycznego dla oszustwa szczególnego celu zamiaru sprawcy, jakim jest intencjonalne wprowadzenia w błąd celem niekorzystnego rozporządzenia mieniem. W przypadku przestępstwa karnoskarbowego czynem przesądzającym o wypełnieniu znamion wyłudzenia zwrotu podatku jest w pierwszej kolejności podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym i prawnym. Niemniej należy bezsprzecznie zgodzić się, że wnioski o zwrot podatku, spotykające się z odmowną decyzją organu, są w praktyce podatkowej sytuacją dość częstą i nie świadczą one każdorazowo o dopuszczeniu przez wnioskodawcę przestępstwa.
Co jednak istotne, do popełnienia czynu zabronionego polegającego na narażeniu Skarbu Państwa na nienależny zwrot podatku dochodzi już z chwilą złożenia w siedzibie właściwego organu podatkowego wniosku zawierającego żądanie zwrotu, o ile opiera się ono na nieprawdziwych danych. Nie jest zatem konieczne wystąpienie skutku w postaci bezpodstawnej wypłaty kwoty podatku. Ewentualne czynności, jakie podejmie potencjalny sprawca przykładowo w trakcie przeprowadzanej przez organy podatkowe kontroli mogą, lecz nie muszą, wpływać na ostateczną decyzję organu.
