Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, na okres od jednego do dziesięciu lat, może zostać orzeczony przez sąd karny jako środek karny obok orzeczonej kary lub samoistnie, jako wyłączna dolegliwość karna.
Podstawą nałożenia powyższego zakazu mogą być również przepisy prawa upadłościowego. W niniejszym artykule chciałabym zająć się właśnie tą drugą podstawą orzeczenia zakazu oraz konsekwencjami jego niedochowania.
Po pierwsze: podstawy.
Na wstępie szybko przypomnę treść przepisów, które zostaną omówione w dalszej części artykułu, aby jego treść była bardziej zrozumiała. Otóż, zgodnie z art. 373 ustawy Prawo upadłościowe (dalej jako pr.up.), sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej osoby, która ze swojej winy:
– będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, albo
– faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo
– po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo
– jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
– jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.
Nałożony w powyższym trybie zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ma jednak ograniczony zasięg oraz dotyczy wyłącznie prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia.
W świetle brzmienia przywołanej normy (art. 373 pr.up.) trudno przyjąć tezę, że katalog ten, z uwagi na swój zamknięty charakter, podlegać może rozszerzeniu oraz obejmować również inne formy aktywności gospodarczej.
W orzecznictwie podkreśla się, że w sytuacji, kiedy zostaje nałożony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w omawianym trybie, nie jest zakazane posiadanie udziałów i akcji w spółkach kapitałowych, bowiem nie stanowi to prowadzenia działalności gospodarczej. Trudno nie zgodzić się z argumentem, że zarząd własnym majątkiem nie mieści się w pojęciu działalności gospodarczej, a tym w istocie jest posiadanie udziałów lub akcji, jak również wykonywanie uprawnień akcjonariusza/udziałowca. W orzecznictwie powyższe wyjaśnia się tym, że bycie wspólnikiem w spółce kapitałowej nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej, gdyż działalność prowadzi spółka.
Zakazem ponadto jest objęte sprawowanie określonych funkcji, nie natomiast faktyczne wykonywanie czynności zarządczych. Należy zatem przyjąć, że dopuszczalne jest założenie przez osobę objętą zakazem jednoosobowej spółki kapitałowej, w której formalną funkcję prezesa zarządu będzie pełnił ktoś inny, aniżeli adresat zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Po drugie: skutki.
Skutki omawianego zakazu pozostają w związku z dyspozycją przepisu art. 365 § 1 k.p.c., zgodnie z którym orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W konsekwencji za praktykę niedopuszczalną należy uznać dokonywanie przez sądy, we właściwych rejestrach, wpisów, które kolidowałyby z omawianym zakazem. Tym samym należy uznać, iż osoba objęta zakazem zostaje jednocześnie pozbawiona między innymi zdolności przekształceniowej.
Reasumując, istnieje zatem możliwość objęcia udziałów w spółce kapitałowej pomimo orzeczonego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, nie istnieje natomiast możliwość dokonania przekształcenia prowadzonej jednoosobowo działalności w spółkę kapitałową.
Po trzecie: konsekwencje…
Omówiliśmy już czym jest zakaz prowadzenia działalności gospodarczej orzekany w trybie przewidzianym w prawie upadłościowym, jaki jest jego zakres oraz jakiej postaci możliwość kontynuowania aktywności gospodarczej pozostawia jego adresatom. Należy zatem na zakończenie wyjaśnić również, jakie konsekwencje może zrodzić nieprzestrzeganie zakazu.
Otóż, sankcję karną w tym zakresie przewiduje kodeks karny, penalizując czyn zabroniony polegający na nieprzestrzeganiu nałożonych przez sąd zakazów, w tym zakazu prowadzenia działalności. Przestępstwo to zagrożone jest karą pozbawienia wolności na okres od 3 miesięcy do 5 lat.
